Gerçek veya tüzel kişiler tarafından evde, işyerlerinde ya da arazisinde özel ilgi ve refakat amacıyla sahiplenilerek muhafaza edilen bakımı ve sorumluluğu sahiplerince üstlenilen her türlü hayvan ev hayvanıdır. Hatırlayacağınız üzere, bu yılın yaz aylarında sokak köpeklerinin yarattığı sağlık ve güvenlik riskleri ve çözüm önerileri kamuoyunda oldukça yaygın ve hararetli bir biçimde tartışılmıştı. Ben de bu tartışmaya, ilgi alanım gereği, Köpek: iş sağlığı ve güvenliği sorunu olarak yazımla katılmış ve sonrasında İşyerinde beslediğiniz kedi, köpek ve gelincikleri kimliklendirdiniz mi yazımla da işyerlerine kimliklendirmeyle ilgili sorumluluklarını hatırlatmıştım. 13.12.2024 tarihinde Resmi Gazete’de Hayvanların Korunması Hakkında Uygulama Yönetmeliği yayınlandı ve eskisi yürürlükten kaldırıldı. Yeni yönetmelik, işyerinde bakılan ev hayvanlarını da ilgilendiren önemli görev ve sorumluluklar içeriyor. Bu yazımda bunları özetlemeye çalışacağım. 

Kayıt

Hayvan sahipleri kedi ve köpeklerini Kedi, Köpek ve Gelinciklerin Kimliklendirilmesi ve Kayıt Altına Alınmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmalıdır.

İl hayvanları koruma kurulu 

İl hayvanları koruma kurulu il sınırları içinde hayvanların korunmasından ve sahipsiz hayvanlardan kaynaklı sorunların tespiti ve çözümlerine yönelik çalışmaları yürütmek üzere oluşturulan ve insan, hayvan ve çevre sağlığına ilişkin önlemleri belirlemekle görevli kuruldur. Hayvan sahipleri bu kurul tarafından alınan ve alınacak kararlara uymalıdır.  

Sağlık

Hayvan sahipleri, hayvanlarının türlerine uygun yeterli besine ve temiz suya erişimini sağlamalı, kediler ve uygun diğer türler için yeterli tuvalet alanı sağlamalı, hayvanlara dinlenmeleri için uygun bir ortam sağlamalı, hayvanlara türlerine uygun olarak oyun oynayabilecekleri zenginleştirme unsurları ve rahatça dolaşabilecekleri alan sağlamalıdır. Ayrıca gerekli aşıları, paraziter uygulamaları ve tedavilerini veteriner hekime yaptırmalı ve sağlıklarına dikkat etmelidir.

Kısırlaştırma

Hayvan sahipleri kontrolsüz üremeyi önlemek amacıyla, sahiplendikleri kedi ve köpekleri kısırlaştırmalıdır. Hayvanını yavrulatmak istemesi halinde ise doğacak yavruları kayıt altına aldırmak suretiyle sahiplenmek veya sahiplendirmek zorundadır. Ayrıca, hayvan sahipleri, hayvan bakımevlerinden kısırlaştırılmadan sahiplendikleri altı aydan küçük hayvanları taahhüt ettikleri tarihte kısırlaştırmak zorundadır.

Ölüm bildirimi

Hayvan sahipleri kedi ve köpeklerinin ölmesi halinde il veya ilçe tarım ve orman müdürlüklerine bu durumu bildirmelidir. 

Bağlama

Hayvan sahipleri ev hayvanlarının gerektiğinde bağlanması sırasında; kullanılan alet ve ekipmanların hayvana zarar vermeyecek şekilde olmasına dikkat etmeli, alet ve ekipmanların hayvanlara yeterli hareket özgürlüğü vermesini sağlamalıdır.

Dolaştırma

Hayvan sahipleri halka açık yerlerde sahipli köpeklerini tasma ile kontrol altında dolaştırmalı, hayvanın pasaportunu yanında bulundurmalı ve hayvanının dışkılarını temizlemelidir. Pasaport Kedi, Köpek ve Gelinciklerin Kimliklendirilmesi ve Kayıt Altına Alınmasına Dair Yönetmelik kapsamında sahiplendirilen hayvanlar için oluşturulan belgedir. Ayrıca, hayvan sahipleri kamusal alanlar ile halkın yoğun olarak kullandığı çocuk oyun ve park alanları, alışveriş merkezleri, plajlar ve gıda işletmeleri ile hayvanlarıyla birlikte yaşadıkları meskenlerde ilgili mevzuat hükümlerine ve kurallara uymalıdır.

Çevreye ve insanlara etki

Hayvan sahipleri, sahip oldukları hayvanlardan kaynaklanan çevre kirliliğini ve insanlara verilebilecek zarar ve rahatsızlıkları önleyici tedbirleri almakla yükümlü olup; zamanında ve yeterli seviyede tedbir alınmamasından kaynaklanan zararları tazmin etmek zorundadırlar.

Sahiplenme

Hayvan sahipleri, hayvan bakımevinden köpek sahiplenmesi halinde bulunduğu binada köpek bakılabileceğine ilişkin Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamındaki yönetim planını ve bu doğrultuda bağımsız bölümde köpek bulundurabileceğine dair yöneticiden temin edilen izin belgesini hayvan sahipleneceği yerel yönetime teslim etmelidir. Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanlar sahiplenilemez. 

Tehlike arz eden hayvanlar

Konuyla ilgili genelgeye göre Amerikan Pitbull Terrier, Dogo Argentino, Fila Brasilerio, Japanese Tosa, American Staffordshire Terrier ve American Bully ırkı köpekler tehlike arz eden hayvanlar olarak belirlenmiştir. Tehlike arz eden hayvanları üretmek, sahiplenmek, sahiplendirmek, barındırmak, beslemek, takas etmek, sergilemek, hediye etmek ve bunların ülkeye girişini, satışını ve reklamını yapmak yasaktır. Tehlike arz eden hayvanlarla ilgili yasaklamaların yasalaştığı 2021 yılından önce sahiplenilmiş ve yasayla birlikte kısırlaştırılıp kayıt altına alınmış olanlar dışında kalan tehlike arz eden hayvanlara el konulur ve hayvan bakımevine götürülerek ötenazi yapılır. Kayıtlı olanlar kayıt belgesiz, ağızlıksız ve tasmasız olarak dolaştırılamaz, halkın yoğun olarak bulunduğu yerler ile çocuk oyun alanları ve parklarına sokulamaz. Bu hayvanlar sokağa terk edilemez. Kayıtlı bir tehlike arz eden hayvana sahip olanlar hayvanlarını en yakın yerel yönetime ait hayvan bakımevine bırakabilirler. Yerel yönetimler bu madde uyarınca teslim edilen hayvanları kabul etmek zorundadır. Bu hayvanlara ötanazi uygulanır. Tehlike arz eden hayvanlar özel hayvan yaşamevlerine ve doğal yaşam alanlarına teslim edilemezler

Terk etme, bakamama, kaybetme

Ev hayvanı sahipleri ev hayvanlarının her türlü bakım ve beslenmesinden sorumlu olup ev hayvanlarını terk edemezler; yeniden sahiplendirme yapabilir ya da hayvan bakımevlerine teslim edebilirler. Yerel yönetimler, kedi ve köpek sahiplerinin ölümü ya da hayvanına bakamayacağını bildirdiği durumlarda; kedi ve köpekleri hayvan bakımevlerine kabul etmek, Bakanlık veri sisteminden sahiplilik statüsünü düşürüp sahipsiz hayvan statüsüne almak, sahiplendirmeye uygun olanları yerel yönetimlere ait hayvan bakımevlerinde bakmak ve sahiplendirilmeye uygun olanları sahiplendirmek zorundadır. Sahiplendiği kedi ve köpeğini terk ettiği gerekçesiyle idarî yaptırım uygulananlar, bir takvim yılı içerisinde birden fazla kedi veya köpeğini kaybedenler veya aynı kedi veya köpeğini bir takvim yılı içerisinde birden fazla kez kaybedenler üç yıl süreyle hayvan bakımevlerinden hayvan sahiplenemez.

Denetim

Evinde, işyerinde veya arazisinde hayvan besleyen kişi veya kişiler de yukarıda saydığım görev ve sorumluluklar açısından denetime tabidir. Denetleme yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığına aittir. Denetim sonucunda, her bir aykırılık başına, 2024 itibariyle 144.339 TL’ye kadar idari para cezası kesilir. Hayvanlarının bakımını ciddi şekilde ihmal ettiği ya da onlara ağrı, acı veya zarar verdiği denetim elemanlarınca tespit edilen kişilerin hayvanlarına el konur.