Sesleri nasıl duyarız?

Titreşen bir şey bulunduğu ortamda (havada, diğer gazlarda, katılarda, suda vb.) bir takım değişikliklere neden olur. Bir sarkaç gibi gerçekleşen bu titreşim hareketi sonucunda, sarkacın bir tarafa gitmesi havayı iter, diğer tarafa itmesi ise havayı açar. Bu küçük hava basıncı değişimleri ses dalgaları olarak dış kulağa ulaşır. Dış kulak yolundan ilerleyen bu dalgalar kulak zarına çarparlar. Bu çarpmanın etkisiyle, orta kulakta, kulak zarıyla ilişkili ilk kemik olan çekiç kemiğinden başlayarak, örs ve üzengi kemikleri hareket eder. Bu hareketin sonucunda ise iç kulakta değişiklikler olur. İç kulak salyangoza benzer bir organdır ve içinde sıvı ve tüy hücreleri bulunur. Kemikçikler tarafından iç kulağa iletilen hareket sıvıyı hareket ettirir, bu tüy hücrelerini hareket ettirir ve bu hücreler sesle ilgili sinir uyarılarını oluştururlar. Bu uyarılar beynimizin işitme ile ilgili bölgesine gider. Beyin de bu bilgiyi yorumlar. Gürültü iç kulaktaki bu tüy hücrelerini tahrip eder.

Gürültü ne tür sağlık sorunları ortaya çıkarabilir?

Gürültüye maruz kalan çalışanlarda ortaya çıkan sağlık sorunları “işitmeyle ilgili sağlık sorunları” ve “işitmeyle ilgili olmayan sağlık sorunları” olmak üzere ikiye ayrılır.

İşitmeyle ilgili olmayan sağlık sorunları nelerdir?

Gürültünün kalp basıncında, kalp hızında, solunumda değişiklikler, uyku sorunları ve sıkıntı gibi işitmeyle ilgili olmayan sağlık sorunlarına yol açtığından şüphelenilmektedir. Örneğin, bir çalışmada uçak trafiği arttığında, hava alanı yakınındaki bir köyde yüksek tansiyon ilacı tüketiminde artış gözlenmiştir. Ancak bu sorunların ne düzeyde gürültüyle ilgili olduğu belirlenebilmiş değildir. Çünkü hem stres yaratan pek çok etken bu sağlık etkilerini ortaya çıkarabilir; hem de gürültünün rahatsız ediciliği kişiden kişiye farklılık göstermektedir.

İşitmeyle ilgili sağlık sorunları nelerdir?

Gürültünün işitmeyle ilgili yol açtığı sağlık sorunları akustik travma, tinnitus, geçici işitme kaybı, kalıcı işitme kaybıdır.

Akustik travma nedir?

Silah atışı, patlama gibi çok yüksek ve ani bir gürültünün yol açtığı işitme kaybıdır. Gürültünün şiddetine bağlı olarak işitme kaybı geçici ya da kalıcı olabilir.

Tinnitus nedir?

Tinnitus olarak bilinen “kulak çınlaması”, bir veya iki kulakta ya da başta, ortamda başka bir ses kaynağı olmadığında ve çoğunlukla işitme kaybıyla birlikte görülen ses algısıdır. Gürültüye maruz kalmış insanlarda tinnitus (kulakta çınlama ya da uğultu hissi) ortaya çıkabilir. Silah atışı gibi, çok yüksek ses seviyelerine kısa süreli maruziyet de nedeni olsa bile, tinnitusun baskın nedeni yüksek ses seviyelerine uzun süreli maruziyettir. Kısa süreli maruziyetlerde gürültülü ortamdan ayrıldıktan birkaç dakika ya da saat sonra bu şikayetler geçer. Ancak, tekrarlanan bir biçimde yüksek gürültüye maruz kalınırsa tinnitus kalıcı olabilir.

Gürültüye bağlı geçici işitme kaybı nedir?

Gürültüye maruz kaldıktan hemen sonra ortaya çıkan geçici işitme kaybıdır. Gürültünün şiddeti ya da süresi arttıkça işitme kaybının şiddeti de artar. Gürültülü ortamdan uzaklaşınca yavaş yavaş düzelir, dakikalar ya da saatler içinde tamamen normale döner. Geçici işitme kayıpları genellikle 16 saat içinde düzelir. Bununla birlikte, gürültünün şiddeti ya da süresi arttıkça işitme kaybının normale dönmesi gecikir, günler sürebilir.

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı nedir?

Akustik travma nedeniyle ya da gürültüye aylar ve yıllar boyunca maruz kalma sonucunda ortaya çıkan kalıcı işitme kaybıdır.

Kalıcı işitme kaybı hangi kulağı etkiler?

Gürültüye maruziyet genel olarak her iki kulağa birden olduğu için kalıcı işitme kaybı da her iki kulağı birden etkiler.

Kalıcı işitme kaybının tedavisi var mıdır?

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı iç kulaktaki işitme organlarında kalıcı hasar sonucu ortaya çıktığı için, onu gerçekten düzeltecek herhangi bir ilaç, cerrahi yöntem ve hatta işitme cihazı yoktur.

Kalıcı işitme kaybı gürültüden uzaklaşıldığında düzelir mi?

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı gürültüden ister bir kaç gün ya da ay, ister yıllar boyunca uzaklaşılsın, işitme kaybı azalmaz, iyileşmez; işitme duyarlılığı eski haline dönmez.

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı gürültüye maruz kalma sürdükçe kötüleşir mi?

Evet, gürültüye maruz kaldıkça gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı kötüleşir.

Gürültü herkesi aynı oranda mı etkiler?

Kişilerin gürültüye duyarlılıkları farklı farklıdır. Bu yüzden, kalıcı işitme kaybının ortaya çıkma zamanı ve şiddeti kişilerin bu duyarlılıklarına bağlı olarak farklılık gösterecektir.

Yaşlanma kalıcı işitme kaybını etkiler mi?

Yaşlanma insanlarda farklı düzeylerde işitme kaybına neden olur. Yaşlanmaya bağlı işitme kaybı gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybına eklenerek kalıcı işitme kaybını şiddetlendirir. Kişi gürültülü işte çalışmayı bıraktığında işitme kaybının ilerlemesi durur, ancak yaşlanmaya bağlı işitme kaybıyla birlikte işitme kaybı kötüleşmeye devam edebilir.

İlaçlar ya da çalışma ortamındaki kimyasallar kalıcı işitme kaybını etkiler mi?

Bazı ilaçların ve kimyasal maddelerin işitme organ ve sinirine zehirleyici etkisi vardır. Bu zehirleyici etkiye ototoksisite, bu tür maddelere ise ototoksik maddeler adını veriyoruz. Gürültüyle birlikte bu kimyasal maddelerden birisiyle de çalışanlarda iki çeşit sorun ortaya çıkar. Birincisi, bu kişilerde, aynı seviyede ama yalnızca gürültüye maruz kalan bir işçiden daha ciddi bir işitme kaybı oluşur. İkincisi, bu kişilerde, işitme kaybı ortaya çıkaran bir gürültü seviyesinden daha düşük seviyelerde de işitme kaybı ortaya çıkar. Bu maddelerden bazıları şunlardır:

• İlaçlar: Aspirin, nonsteroid antiinflamatuvarlar ve loop diüretikler gibi..
• Çözücüler: Tiner, yağ çözücü ve pek çok boyada bulunan toluen, ksilen ve stiren gibi…
• Boğucu maddeler: Karbon monoksit, hidrojen siyanür ve tütün dumanı gibi…
• Nitriller: Butenitril, cis-2-pentennitril ve akrilonitril gibi…
• Metaller ve bileşikleri: Cıva bileşikleri, organik kalay bileşikleri ve kurşun…
• Pestisitler: Organofosfatlar, parakuat, piretroidler, hekzaklorobenzen gibi…

Titreşim kalıcı işitme kaybını etkiler mi?

Gürültüyle birlikte titreşimli iş aletleriyle çalışanlar gürültüye bağlı işitme kaybını daha fazla yaşamaktadır.

Kişi kalıcı işitme kaybını ortaya çıkmadan önce fark edebilir mi?

Günlük yaşam içinde kişinin işitme kaybını ortaya çıkmadan önce fark etmesinin olasılığı yoktur. Kişi işitme kaybından kaynaklı sorunları günlük yaşamında fark etmeye başlamışsa kalıcı işitme kaybı artık ortaya çıkmış demektir. Bu yüzden, gürültüye maruz kalan çalışanlar, günlük yaşamlarında işitmeyle ilgili bir sorun yaşamadıkları için gürültünün kendilerine zarar vermediklerine inanışındadırlar.

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybının erken tanısı mümkün mü?

Gürültü, işitme organlarına, kişi gündelik yaşamında fark etmese bile, zarar vermektedir. Bu zararı odiyometri denilen işitme testi ile tespit etmek mümkündür. İşitme testinde bu belirtiler ortaya çıkan kişi gürültüye maruz kalmayı sürdürürse bir süre sonra günlük yaşamında da işitme kaybını fark edecek duruma gelecektir.

İşitme testi kimlere yapılır?

Gürültü düzeyi 85 dB(A)’yı aşan alanlarda çalışanlara işitme testi yapılmak zorundadır. İşyerindeki sağlık riskleri ve işyeri hekiminin isteğine göre herhangi bir çalışan grubuna da yaptırılabilir.

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybı meslek hastalığı mıdır?

Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olması gereklidir.

Gürültüye bağlı kalıcı işitme kaybının yükümlülük süresi ne kadardır?

Kulaktaki işitme kaybının çalıştığı işten kaynaklı olduğunu iddia edebilmek için, gürültüye bağlı meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek süre, yani yükümlülük süresi, en çok 6 aydır.

İşyerinizdeki gürültü kendisini nasıl belli eder?

• İşyerinde 1 metre uzaktaki biriyle konuşurken sesinizi yükseltmek zorunda kalıyorsanız,
• iş bitiminde evinizde ya da arabanızda radyonuzun ya da televizyonunuzun sesini başkalarına rahatsız edici gelecek kadar yükseltiyorsanız,
• iş bitiminde kulaklarınızda çınlama ya da uğultu oluyorsa, iş dışındaki kalabalık bir ortamda karşınızdakiyle konuşmanızı anlama sorununuz varsa

işyerinizde bir gürültü sorunundan şüphelenilmelidir.

İşyerinizdeki gürültü nasıl ölçülür?

Bunun için özel olarak tasarlanmış cihazlar vardır. Bu cihazlar ortamdaki gürültüyü ya da belli bir kişinin maruz kaldığı gürültüyü ölçebilir.

İşyerinde izin verilen en yüksek gürültü seviyesi nedir?

Ülkemizde, çalışanların, 8 saatlik bir iş gününde, maruz kaldıkları gürültünün ortalaması, kulak koruyucu donanım kullanılsın ya da kullanılmasın, 87 dB(A)’yı geçemez. Yani, bu gürültü seviyesi ortamdaki gürültü seviyesi değil, kulağa ulaşan gürültü seviyesidir. Diğer bir deyişle, bu hesaplanırken, eğer bir kulak koruyucu kullanılıyorsa, onun koruyucu etkisi de hesaba katılmalıdır.

Gürültülü işlerde günde en fazla ne kadar çalışılabilir?

Gürültü düzeyi 85 dB(A)’yı aşan işlerde bir çalışan günde en çok 7,5 saat çalıştırılabilir.

Gürültü ile çalışma süresi arasında nasıl bir ilişki vardır?

Aşağıdaki listede görüleceği üzere, gürültünün şiddetinde 3 desibellik bir artış olduğunda, kulağın zarar görmemesi için, işçi yarı oranında daha az süre çalışmalıdır. Yani, işçi, 85 dB(A) gürültü ile 8 saat çalışarak günlük gürültü maruziyetinin sınırına ulaşıyorsa, 94 dB(A) gürültü ile aynı sınıra 1 saat çalışarak ulaşır.

• 8 saat 85 dB(A)
• 4 saat 88 dB(A)
• 2 saat 91 dB(A)
• 60 dakika 94 dB(A)
• 30 dakika 97 dB(A)
• 15 dakika 100 dB(A)

Gebeler gürültülü ortamlarda çalışabilir mi?

Gebe çalışanın çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, 80 dB(A)’yı geçmemesi sağlanır. Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa çalışanın yeri değiştirilir. Limitleri aşan gürültülü ortamda gebe çalışanların kişisel koruyucu donanım kullanarak dahi çalıştırılmaları yasaktır.

Çocuk ve genç işçiler gürültülü ortamlarda çalışabilir mi?

Yaş kayıtlarına bağlı olarak izin verilen işlerden olsalar dahi, 18 yaşını doldurmayan işçiler çocuk ve genç işçiler gürültünün yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde çalıştırılamaz.

Kişisel kulak koruyucu donanımlar ne zaman kullanılmalıdır?

İşyerindeki gürültü seviyesi 85 dB(A)’ya ulaştığında ya da aştığında, ortaya çıkan gürültüyü azaltacak tedbirler alınmalı, bu tedbirlerin yeterli olmadığı durumda, kişisel koruyucu donanımlar (kulaklık, tıkaç vb) kullanılmaya başlanmalıdır.

İşyerinizdeki gürültü ölçümünün sonuçlarına nasıl ulaşabilirsiniz?

İşyerinizde bir gürültü ölçümü yapıldıysa, bu ölçümün sonuçlarını işvereninizden talep edebilirsiniz. İşvereniniz bu sonuçları size sağlamakla yükümlüdür.

(25.07.2019)